مقدمه

درس استعداد تحصیلی دکتری شامل 30 سوال و دارای ضریب 1 است که هر سال در دفترچه شماره 2 به همراه آزمون زبان عمومی بعد از اتمام آزمون تخصصی (دفترچه شماره 1) در گروه‌های آزمایشی مختلف برگزار می‌شود. زمان آزمون برای 60 سوال زبان و استعداد تحصیلی، 90 دقیقه است.

نکته قابل توجه این است که دفترچه دوم بعد از تحویل دفترچه اول به داوطلبان داده می‌شود، بنابراین داوطلبان به هیچ وجه نمی‌توانند از زمان پاسخگویی برای دفترچه دوم برای دفترچه اول استفاده کنند؛ در نتیجه شما باید مسیر مطالعه استعداد تحصیلی را به درستی طی کنید تا با تسلط کافی و در زمان مقرر، به سوالات این درس پاسخ دهید.

هدف از وجود استعداد تحصیلی، سنجش میزان آمادگی داوطلبان دکتری در مواردی از قبیل مهارت‌های کلامی (درک مطلب)، هوش تحلیلی، هوش محاسباتی (کمّی)، استدلال منطقی (برای گروه‌های غیر مهندسی) و هوش تجسمی (برای گروه‌های مهندسی) است،.

در این مقاله به بررسی این درس از جوانب مختلف و ارائه توصیه‌هایی برای مطالعه استعداد تحصیلی و کسب درصد مناسب از آن، خواهیم پرداخت.

سرفصل‌های استعداد تحصیلی دکتری

گروه علوم انسانی شامل همه رشته‌های این زیر گروه مانند روانشناسی، مدیریت، حسابداری، اقتصاد، حقوق، ادبیات و … است. همچنین گروه علوم پایه شامل همه رشته‌های این زیر گروه : ریاضی ، فیزیک ، شیمی و … است.

با توجه به مواد امتحانی که در این آزمون استفاده می‌شود، به نظر می‌رسد ترکیبی از دو آزمون بین‌المللیGMAT  و GRE باشد، این مباحث در دو گروه امتحانی فنی ‌مهندسی و سایر گروه‌های آزمایشی به شرح زیر است:

استعداد تحصیلی فنی و مهندسی:

• درک مطلب
• آزمون کمّی  
• آزمون تحلیلی  
• آزمون تجسمی*

استعداد تحصیلی علوم انسانی، هنر، کشاورزی، علوم پایه و …:

• درک مطلب      
• آزمون منطق*  
• آزمون تحلیلی    
• آزمون کمّی

* : همانطور که ملاحظه می‌کنید، گروه «فنی مهندسی» با «سایر گروه‌ها» در یک بخش متفاوت هستند، «بخش تجسمی» مختص داوطلبان گروه فنی و مهندسی و «بخش منطق» مختص داوطلبان سایر گروه‌ها خواهد بود.

تعداد سوالات مباحث استعداد تحصیلی در کنکور دکتری

بهترین منابع استعداد تحصیلی دکتری (جز فنی و مهندسی)

متاسفانه اکثر کتاب‌های موجود در بازار مربوط به همه گروه‌ها بوده و داوطلبان بدون داشتن آشنایی از نحوه چیدمان سوالات اقدام به خواندن مباحث نامرتبط می‌کنند. با این اوصاف، کتاب استعداد تحصیلی دکتری زیر ذره‌بین نوشته استاد محسن طورانی از انتشارات نگاه دانش ویژه گروه‌های غیرفنی (علوم انسانی، هنر، و …) با تمرکز به امتیازآورترین مباحث «درک مطلب» و «منطق» تهیه و تدوین شده و در مباحث «تحلیلی» و «کمی» مهمترین مباحث مورد بررسی قرار گرفته است و بهترین منبع مطالعه استعداد تحصیلی به حساب می‌آید.

نحوه مطالعه استعداد تحصیلی دکتری

آشنایی اولیه با این درس بسیار مهم است و شما با بررسی دفترچه می‌توانید با سوالات آشنا شده و بدانید که برای چه مسیری خود را آماده می‌کنید.

مباحث در درس استعداد تحصیلی برای بیشتر داوطلبان ناآشنا است؛ زیرا اکثریت در طول دوران تحصیل با آن برخوردی نداشته‌اند. به همین جهت اولین توصیه می‌تواند شرکت در کلاس این درس باشد؛ چرا که باعث افزایش سرعت یادگیری، صرفه‌جویی در زمان، کاهش آزمون و خطا و همینطور تسلط مناسب به مباحث مختلف خواهد شد. با این حال در صورتی که داوطلبان بخواهند به صورت خودخوان و با استفاده از کتاب به یادگیری این درس بپردازند، نکات زیر قابل استفاده خواهد بود:

تجربه نشان داده است که هنگام پاسخگویی سوالات در جلسه آزمون ترتیب زیر برای بخش‌های مختلف مناسب خواهد بود:

1. درک مطلب (بخش اول)  
2. منطق (بخش دوم) 
3. بخش کمی (بخش چهارم)
4. بخش تحلیلی (بخش سوم)

داوطلبانی که پایه ریاضی مناسبی ندارند، قطعا با بخش‌های درک مطلب و منطق ارتباط بیشتری برقرار خواهند کرد و یادگیری سایر بخش‌ها مخصوصاً بخش تحلیلی برای آن‌ها سخت‌تر خواهد بود.

داوطلبانی که پایه ریاضی مناسبی دارند، اگرچه تمایل بیشتری به یادگیری مباحث کمی و تحلیلی نشان خواهند داد، اما توصیه می‌شود از مباحث آسان بخش منطق و درک مطلب به هیچ وجه غافل نشوند.

در ادامه ضمن آشنایی با بخش‌های مختلف درس استعداد دکتری، شیوه مطالعه استعداد تحصیلی بیان می‌شود:

بخش اول (درک مطلب – 8 سوال)

این بخش که اولین قسمت در سوالات استعداد تحصیلی است، شامل 2 متن فارسی (هر متن حاوی چهار سوال) است که موضوع متن‌ها مرتبط با گروه مورد نظر است؛ به طور مثال در گروه علوم انسانی موضوعاتی از قبیل روانشناسی ، ادبیات ، حقوق ، اقتصاد و … می‌تواند مطرح شود.

اولین نکته حائز اهمیت در اینجا این است که تکنیک‌های درک مطلب در زبان انگلیسی به هیچ عنوان کاربردی در اینجا ندارد؛ چرا که بطور کلی سوالات مرتبط با کل متن بوده و نمی‌توانیم با خواندن سطر اول یا حتی پاراگراف اول به نتیجه‌ای مشخص جز موضوع اصلی متن برسیم.

نحوه مطالعه درک مطلب

برای یادگیری این بخش توصیه می‌شود بعد از یادگیری تکنیک‌های پاسخگویی به سوالات درک مطلب از با استفاده از مرجع مناسب بصورت هفتگی به تمرین متن‌خوانی با توجه به روش‌های کسب مهارت درک مطلب بصورت زیر بپردازید.

• اولین مهارت لازم برای درك مطلب، دانستن معنای كلماتِ مختلف در متن است.
• دومین مهارت در خواندن یك متن، توانائی تشخیص مفهوم و حیطه‌ كلی متن است.
• سومین مهارت لازم برای درك مفهومِ متن، ظرفیت سازماندهی ذهنی در متن است و این كه چگونه هر بخش از متن به كل متن ارتباط پیدا می‌كند. به این صورت می‌توان عوامل مهم و غیرمهم را از هم تفكیك کرد و جزئیات اصلی را در جریان خواندن متن به خاطر سپرد. اطلاعاتی كه با ایده مركزی متن هماهنگی كافی را داشته باشند.

بخش دوم  (استدلال منطق- 7 سوال)

این بخش یکی از بخش‌های امتیازآور در استعداد تحصیلی دکتری است که با توجه به خستگی و استرس داوطلب در جلسه آزمون، مناسب‌ترین بخش برای شروع آزمون خواهد بود. این بخش حاوی 7 سوال است که هر سوال حاوی یک پاراگراف کوتاه از موضوعات مختلف گروه مورد نظر مانند درک مطلب بوده و در انتهای هر متن از داوطلب خواسته می‌شود با توجه موضوعات مختلفی از قبیل تضعیف متن، تقویت متن، ادامه متن، استنباط متن، پیش‌فرض متن، توجیه تناقض متن و … به انتخاب یکی از گزینه‌ها بپردازد. در مسیر مطالعه استعداد تحصیلی، سعی کنید توجه ویژه‌ای به این درس داشته باشید.

نحوه مطالعه استدلال منطق

برای یادگیری این بخش از سوالات به داوطلب توصیه می‌‌شود بعد از یادگیری تکنیک‌های مربوط به هر یک از موضوعات، با زدن تست‌های بیشتر در خصوص آن موضوع به تسلط بیشتر و رفع ایرادهای شخصی برسد.

بخش سوم  (تحلیلی – 8 سوال)

در این بخش، توانایی تحلیلی شما مورد سنجش قرار می‌گیرد. به دلیل نیاز به تمرکز و تحلیل قوی در این بخش پیشنهاد می‌شود که در جلسه آزمون این بخش را در انتهای آزمون و بعد از پاسخگویی به بخش‌های دیگر جواب دهید.

بخش سوم از آزمون استعداد تحصیلی دکتری، شامل دو مساله تحلیلی است. هر مسئله یک بازی منطقی با تعدادی عضو و شرایط مشخصی است که 4 سوال را به خود اختصاص می‌دهد. در ادامه یک نمونه از این مسائل را مشاهده می‌کنیم:

پنج نفر به اسامی A، B، C، D و E قرار است با یك خودروی سواری به مسافرت بروند. این پنج نفر برای سوار شدن (دو نفر در جلو كه یكی از آن‌ها راننده است و سه نفر در عقب)، با محدودیت‌های زیر روبرو هستند: (دکتری -90)

B— و E رانندگی بلد نیستند.                                                                                          

—اگر قرار باشد C عقب بنشیند، وی بین دو نفر نمی‌نشیند.

—از جایی كه B به رانندگی D اعتماد ندارد، موقع رانندگی D ، جلو نمی‌نشیند.

در ادامه چهار سوال در خصوص مسئله بالا توسط طراح مطرح می‌شود.

در نهایت شما بایستی در بخش تحلیلی به 8 سوال پاسخ دهید که تقریباً برای پاسخ‌دهی به این تعداد سوال حدوداً به 20 دقیقه وقت نیاز دارد. به عبارت دیگر، برای پاسخ دادن به هر سوال کمتر از سه دقیقه وقت خواهید داشت. حال در صورتی‌ که مثل خیلی از داوطلبان یکی از دو مسئله (که معمولاً سخت است) را حذف کنید، در آن صورت برای هر سوال 5 دقیقه وقت خواهید داشت. در صورتی‌ که قصد داشتید یک مساله را حذف کنید و به آن پاسخ ندهید، بر این باور نباشید که اگر در مساله‌ای تعداد شرط‌ها کم باشد، آن مساله راحت‌تر است. برای ارتباط بیشتر با این بخش نیاز به حل مسائل بیشتر و آشنایی با الگوهای مختلف بازی‌های منطقی داریم.

بخش چهارم  (کمی – 7 سوال)

بخش چهارم از آزمون استعداد تحصیلی دكتری، شامل 7 سؤال «کمیتی» است. سوالات این بخش به ترتیب در سه قسمت «حل مسئله»، «مقایسه‌ای» و «تفسیر نمودار» برای سنجش میزان آمادگی داوطلب بر پایه هوش و ریاضی مطرح می شود. در ادامه به ارزیابی این سه قسمت می‌پردازیم:

حل مسئله (4 سوال)

این بخش شامل موارد زیر است:

اولین سوال مربوط به هوش اعداد خواهد بود ، در ادامه به نمونه‌ای از این دست سوالات اشاره می‌کنیم :

مثال 1: بینِ اعداد هر کدام از اشکال زیر، ارتباط خاص و مشترکی برقرار است. به جای علامت سوال کدام عدد باید

قرار بگیرد؟

1) 6      2) 5      3) 4       4) 3

سه سوال دیگر مربوط به مباحث : «مفاهیم ریاضی پایه (توان، رادیكال، …)، تشكیل معادله، میانگین، معادله مسافت، معادله كار، نسبت و درصد، تقسیم به نسبت، سود و تخفیف، مجموعه، هندسه، ساعت، بخش‌پذیری و … » هستند.

توجه: «تشكیل معادله» و «نسبت و درصد»، «هوش» از جمله مباحثی است كه در آزمون‌های هر سال از آن‌ها استفاده می‌شود.

مثال 2: برنجی به قیمت هر کیلوگرم 6 هزار تومان با برنج دیگری به قیمت هر کیلوگرم 8 هزار تومان و برنج نوع سومی، به‌ترتیب با نسبت‌های 2 به 3 به 1 مخلوط شده و در نهایت، برنجی به دست می‌آید که ارزش آن، هر کیلوگرم 7.500 تومان است. قیمت هر کیلوگرم برنج نوع سوم، چند تومان بوده است؟(95- انسانی)

1) 6.500                                2) 8.500                           3) 9.000                           4) 12.200

– مقایسه‌ای (1 سوال)

سؤالات مقایسه‌‌ای كمّی صرفاً یك نام اختصاصی برای مجموعه‌ای از سوالات در آزمون استعداد تحصیلی دکتری است که مورد استفاده قرار می‌گیرد. هر سوال مقایسه‌ای کمّی شامل یک عبارت به همراه دو مقدار یا كمیت در دو ستون «الف» و «ب» است. به مثال زیر دقت کنید:

كاری را علی دو روزه و همان كار را حسین سه روزه انجام می‌دهد. (93-انسانی)

برای پاسخگویی به این سؤالات می‌بایست مقادیر دو ستون را با یكدیگر مقایسه كرده و با توجه به دستورالعمل زیر، پاسخ صحیح را انتخاب کنید:

 اگر مقدار ستون «الف» بزرگتر است، در پاسخنامه گزینه 1 را علامت بزنید.

 اگر مقدار ستون «ب» بزرگتر است، در پاسخنامه گزینه 2 را علامت بزنید.

 اگر مقادیر دو ستون با هم برابر هستند، در پاسخنامه گزینه 3 را علامت بزنید.

اگر بر اساس اطلاعات داده‌شده در سوال، نتوان رابطه‌ای را بین مقادیر دو ستون «الف» و «ب» تعیین نمود، در پاسخنامه گزینه 4 را علامت بزنید.

توجه : مباحث مربوط به این قسمت دقیقا همان مباحثی است که در بخش حل مسئله مطرح شد.

– تفسیر نمودار (2 سوال)

در این بخش یک یا دو مجموعه اطلاعات در قالب «جدول» یا «نمودارهای ستونی و دایره‌ای» داده شده، سپس 2 سوال درباره این اطلاعات مطرح می‌شود. برای پاسخگویی به سؤالات این قسمت نیازی به دانش خاصی از ریاضی ندارید؛ فقط كافی است به مفاهیم اولیه‎ای مانند: نسبت و درصد، تقسیم به نسبت و … که در قسمت حل مسئله اشاره شد، آشنایی داشته باشید.

برای آشنایی بیشتر، به نمونه‌ای از این نوع سوالات در ادامه دقت کنید:

اهمیت شرکت در کلاس آمادگی کنکور استعداد تحصیلی دکتری

ابتدا لازم است نکات زیر را با هم مرور کنیم:

• ضریب مخفی و اهمیت این درس برای جبران دروس تخصصی و کسب رتبه‌های برتر
• وضعیت خاص شاغل و یا متاهل بودن داوطلبان کنکور دکتری
• کم بودن زمان مطالعه برای کسب آمادگی
• نبود زمان برای تغییر منبع و یا شیوه مطالعه
• تازه بودن استعداد تحصیلی و عدم مواجهه با آن در مقاطع قبلی
• گستردگی مباحث استعداد
• لزوم حل سوالات متعدد برای مسلط شدن به درس

با توجه به موارد ذکر شده، بهترین و مطمئن‌ترین راهکار برای موفقیت در مطالعه استعداد تحصیلی و استفاده بهینه از زمان و انرژی، شرکت در کلاس‌ استعداد تحصیلی استاد طورانی است. در کلاس‌های استعداد تحصیلی دکتری نگاره، گروه‌های غیرفنی و فنی از هم جدا شده و تدریس استاد با تمرکز بر مباحث آسان و امتیازآور و حل تست‌های متنوع از گروه‌های مختلف و آزمون‌های بین‌المللی انجام می‌شود. البته همه مباحث به طور کامل تدریس می‌شوند و منظور از مباحث امتیازآور، مباحثی است که شما به راحتی و در زمان کمتری نسبت به سایر موارد، می‌توانید به تسلط خوبی در آن‌ها برسید و درصد آن‌ها را کسب کنید.

جلسات به صورت تعاملی بوده و داوطلبان می‌توانند ضمن یادگیری مباحث مختلف، با انجام آزمون‌های مختلف در کلاس به آمادگی مورد قبول دست پیدا کنند.